بایدها و نبایدهای روزه در بارداری و شیردهی
به گزارش روابط عمومی معاونت بهداشت دانشکده علوم پزشکی ساوه، با فرا رسیدن ماه مبارک رمضان سوال بسیاری از مادران باردار یا شیرده این است: روزه در بارداری و دوره شیردهی امکان دارد یا خیر؟ اگر واقع‌بینانه به مساله تغذیه مادران در این دوران نگاهی بیندازیم باید بگوییم مادران بسیاری در دروه بارداری و شیردهی به دلیل تغذیه نامناسب دچار سوتغذیه هستند و نوزاد کم وزنی به دنیا می‌آورند یا فرزند شیرخوارشان وزن لازم را نمی‌گیرد که این امر در سلامت حال و آینده نوزاد بسیار اثر گذار است.
موضوع روزه داری در دوران شیردهی یک نسخه واحد نداره که بگیم هرمادر شیرده مجاز است روزه بگیره یا مجاز نیست، بلکه این تصمیم به شرایط فیزیکی هرمادر و شرایط شیرخوار از نظر سن و حجم شیری که مصرف میکنه و وضعیت زمینه‌ای سلامت شیرخوار داره نکته‌ای که در این زمینه خوبه بدونیم آینه که این‌طور نیست که تمام چیزهایی که مادر میخوره مستقیماً وارد شیر میشه و نخوردن اونها سبب کمبود اون مواد در شیر مادر میشه، بلکه خلقت این‌طور طراحی کرده که حتی اگه مادر تغذیه کافی نداشته باشه ماده مورد نیاز از ذخایر بدن مادر برداشت میشه و کمبودش در شیر ایجاد نمیشه (مگه اینکه ذخایر مادر هم از قبل دچار کمبود باشن). برای تصمیم گیری در مورد روزه داری، مادران رو به دو دسته تقسیم می‌کنیم:
دسته اول مادرانی که مشکل زمینه‌ای خاصی در وضعیت سلامتشون ندارن و میتونن با بررسی کفایت شیرمادر در طول روزه داری تصمیم گیری کنن. کفایت شیر رو چطور بررسی کنیم؟ با در نظر گرفتن مولفه‌های زیر:
۱. مهمترین مورد حجم ادرار شیرخوار هست، اگه حجم ادرار و تعداد پوشک‌های خیس با روزه گرفتن مادر کم میشه یعنی اینکه روزه داری سبب کاهش حجم شیرمادر شده
۲. مورد بعدی وزن گیری شیرخواره، برای بررسی این مورد کودک باید در فواصل دوهفته ای وزن بشه، یعنی در ابتدای ماه مبارک کودک رو وزن کنید و مادر روزه بگیره سپس اگه در نیمه ماه با وزنکشی مجدد متوجه شد که کودک متوسطِ وزنگیریِ ماه‌های قبل رو نداشته دیگه مادر نباید روزه داری رو ادامه بده.
۳. مورد بعد که در طول بازه‌ی زمانی دوهفته ای (قبل از وزن کشی در نیمه ماه رمضان) باید حتماً بهش توجه داشت شواهد کم آبی کودک هست که هرموقع ایجاد بشه نشانه کمبود شیرمادره و نباید روزه بگیره. شواهد کم آبی کودک: بی حالی، عطش، گود افتادن پای چشمها، خشکی لب‌ها و مخاط دهان، فقدان اشک در هنگام گریه (نکته: تولید اشک به دنبال گریه از سن چهارماهگی به بعد ایجاد میشه).
۴. مورد دیگه توجه به بی قراری کود که، اگه کودک همزمان با روزه داری مادر، بی قرار تر از قبل شده، دوره‌های خوابش کوتاه‌تر شده و بیشتر از قبل بهانه گیری میکنه یعنی گرسنه است و حجم شیر دریافتیش کم شده. پس با در نظرگرفتن موارد ذکرشده (توجه به حجم ادرار شیرخوار، علائم کم آبی، بی قراری؛ و همچنین وزن کشی کودک در ابتدا و نیمه ماه) می‌توان امکان روزه داری و مداومت بر اون رو بررسی کرد.
دسته دوم مادرانی هستند که از همان ابتدا نباید در دوره شیردهی روزه داری رو شروع یا حتی امتحان کنند:
۱. ماه اول بعد از تولد شیرخوار که هنوز جریان شیرمادر بخوبی برقرار نشده و تعادل هورمون‌های مادر بعد از زایمان ایجاد نشده، چون در این زمان میزان و دفعات شیردهی (مک زدن نوزاد) در رشد غدد شیری و افزایش جریان شیرمادر بصورت مستقیم تاثیر دارد و کاهش شیردهی موجب کاهش تولید شیر حتی طی ماه‌های بعد میشه؛ لذا روزه داری در ماه اول توصیه نمیشه
۲. مادرانی که از ابتدا کفایت شیردهی نداشته و با کمبود شیر یا مشکلات شیرخوردن نوزاد مواجه بودن و تحت درمان جهت افزایش حجم شیر هستند.
۳. شیرخواران با مشکلات خاص مثلاً نوزادی که نارس یا کم وزن متولد شده یا طی پایشهای رشد کمبود وزن داشته یا خوب شیرنمیخوره، ضعف در هضم شیر داره، ریفلاکس داره و... در اینجا ممکنه شیرمصنوعی (شیرخشک) به عنوان کمکی پیشنهاد بشه که لازمه متذکر بشیم این کار به نوعی ظلم در حق شیرخوار هست، چون به همان میزان که کودک با شیر مصنوعی تغذیه میشه و فرآیند مکیدن از سینه مادر انجام نمیشه؛ محرکهای تولید شیرمادر کمتر شده و حجم شیرمادر کمتر از قبل میشه و بسیار محتمل هست که کم کم شیرمادر خشک شده و شیرخوار از حق طبیعی خودش محروم بشه. پس با جمع بندی مطالب ذکرشده مادر میتونه درمورد روزه داری تصمیم بگیره. راه کارهایی هم هست که مادر با بکارگیری اونها و خلاقیت خودش در ابعاد مختلف، میتونه از روزه داری بهره ببره؛ مثلاً بعضی از مادران درصورتی که یک روز درمیان یا دوسه روز درمیان روزه بگیرن مشکلی برای خودشون و شیرخوار ایجاد نمیشه؛ یا تغییر در عادات روزمره مثل جابجایی زمان خواب و بیداری (مادر و کودک روزها بیشتر بخوابن و شب‌ها بیدار باشند)، کاهش فعالیت‌های کاری مادر در حد امکان و کارهایی که میشه به بعد از ماه رمضان موکول کرد، افزایش تغذیه کمکی کودک همراه با افزایش در میزان مایعات مصرفی در حد تحمل. انشاءالله فرآیند مقدس شیردهی در این ماه عزیز برکتی مضاعف برای مادران و شیرخواران داشته باشه.
دکتر مطهره آقاجانی، متخصص کودکان و نوزادان، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران
نظر شما :